Wraz z upływem czasu nawet najszybsze komputery zaczynają zwalniać. Wpływa na to wiele czynników, od nieoptymalnego zarządzania zasobami po naturalne zużycie sprzętu. W tym artykule przedstawiamy 7 technicznych metod, które pozwolą znacząco zwiększyć wydajność komputera.

1. Optymalizacja ustawień BIOS/UEFI

BIOS lub UEFI to podstawowe oprogramowanie kontrolujące sprzęt. Kilka zmian w ustawieniach może znacząco poprawić wydajność:

• włączenie trybu XMP dla pamięci RAM (Intel) lub EXPO (AMD), który pozwala na wykorzystanie maksymalnej częstotliwości taktowania modułów pamięci,
• przyspieszenie rozruchu – dezaktywacja zbędnych urządzeń peryferyjnych, takich jak nieużywane porty SATA, kontrolery USB czy zintegrowana karta dźwiękowa, co może skrócić czas uruchamiania systemu,
• zmiana trybu pracy dysku na AHCI/NVMe – w przypadku nowoczesnych dysków SSD NVMe, upewnienie się, że kontroler działa w trybie NVMe, zapewnia maksymalną wydajność.

2. Aktualizacja sterowników i firmware’u

Przestarzałe sterowniki mogą powodować nie tylko problemy ze stabilnością, ale także spadki wydajności. Kluczowe obszary do aktualizacji:

• chipset, który zapewnia optymalną komunikację między CPU (procesorem), RAM i innymi komponentami,
• sterowniki GPU (karty graficznej), które po aktualizacji często poprawiają wydajność w aplikacjach korzystających z akceleracji sprzętowej,
• firmware dysku SSD – producenci regularnie wydają aktualizacje poprawiające wydajność i stabilność,
• BIOS/UEFI – w niektórych przypadkach aktualizacja może poprawić obsługę nowych technologii.

3. Zarządzanie zasobami systemowymi

System operacyjny oraz aplikacje działające w tle mogą znacząco obciążać zasoby sprzętowe. Optymalizacja obejmuje:

• wyłączenie zbędnych programów uruchamianych przy starcie – w systemie Windows można to zrobić w Menedżerze zadań (zakładka Uruchamianie),
• dezaktywację usług działających w tle, takich jak OneDrive, indeksowanie Windows Search czy telemetria,
• w przypadku urządzeń przenośnych, takich jak laptopy, warto wykonać zmianę ustawień planu zasilania – tryb „Wysoka wydajność” może zapewnić lepsze osiągi kosztem większego zużycia energii.

4. Ulepszenie konfiguracji pamięci RAM

Pamięć RAM odgrywa kluczową rolę w szybkości działania komputera, zwłaszcza podczas pracy z wymagającymi aplikacjami lub wielozadaniowości. Aby zoptymalizować jej wydajność, warto rozważyć następujące kroki:

• zwiększenie ilości RAM – minimum dla komfortowej pracy w nowoczesnych systemach to 16 GB, jednak w przypadku gier, edycji wideo czy pracy z maszynami wirtualnymi warto rozważyć 32 GB lub więcej,
• zastosowanie konfiguracji Dual Channel zamiast Single Channel, co zwiększa przepustowość pamięci,
• optymalizacja timingu i taktowania – w zaawansowanych BIOS-ach można ręcznie dostosować wartości CL, tRCD, tRP, tRAS, co pozwala na lepsze wykorzystanie możliwości pamięci,
• wymiana pamięci RAM na takie z szybszym taktowaniem zegara (MHz) i niższymi opóźnieniami (CL).

5. Wymiana dysku HDD na SSD/NVMe

Tradycyjne dyski HDD mają dużo niższą prędkość odczytu/zapisu niż nowoczesne nośniki SSD i NVMe. Aby przyspieszyć komputer:

• przenieś system operacyjny na SSD – znacznie skróci to czas bootowania i otwierania aplikacji,
• wybierz NVMe zamiast SATA SSD – dyski NVMe (PCIe Gen3 i Gen4) osiągają prędkości rzędu 3500-7000 MB/s, podczas gdy klasyczne SSD SATA to maksymalnie 550 MB/s,
• skonfiguruj TRIM i Over-Provisioning, aby utrzymać wysoką wydajność SSD przez długi czas.

6. Podkręcanie podzespołów (Overclocking)

UWAGA! Ten punkt jest skierowany do bardziej zaawansowanych użytkowników, którzy będą wiedzieć jak dostosować odpowiednie taktowanie i napięcie do otrzymywanych temperatur tak, aby nie uszkodzić komponentów swojego komputera.

Podkręcanie procesora i karty graficznej pozwala uzyskać dodatkową wydajność. Wymaga to jednak odpowiedniego chłodzenia i stabilnych ustawień:

• overclocking CPU (procesora) – w BIOS/UEFI można ręcznie zwiększyć mnożnik CPU oraz napięcie (Vcore), ale należy monitorować temperatury,
• overclocking GPU (karty graficznej) – programy takie jak MSI Afterburner pozwalają zwiększyć taktowanie rdzenia i pamięci VRAM,
• testy stabilności – po podkręceniu warto przeprowadzić testy w Prime95 (CPU) i FurMark (GPU), aby upewnić się, że system działa stabilnie.

7. Czyszczenie i konserwacja sprzętu

Zaniedbanie konserwacji może prowadzić do przegrzewania się komponentów, co skutkuje obniżeniem ich wydajności.

• wymiana pasty termoprzewodzącej – po 2-3 latach pasta na CPU/GPU może tracić swoje właściwości, co powoduje wzrost temperatur,
• czyszczenie układu chłodzenia – usunięcie kurzu z radiatorów i wentylatorów poprawia przepływ powietrza i efektywność chłodzenia,
• monitorowanie temperatur – programy takie jak HWMonitor czy Core Temp pozwalają sprawdzić, czy podzespoły nie przegrzewają się.

8. Zapewnienie odpowiedniej cyrkulacji powietrza

Komputery stacjonarne są idealną bazą do optymalizacji cyrkulacji powietrza w środku obudowy, gdzie znajdują się wszystkie podzespoły. Warto upewnić się:

• że wloty powietrza są czyste i niczym nie zasłonięte,
• czy mamy odpowiednią liczbę wentylatorów wciągających (do obudowy) i wypychających (z obudowy) powietrze,
• że nasze wentylatory są dobrze rozlokowane i ustawione (np. czy wszystkie nie wciągają powietrza bez jego wyprowadzenia).

Podsumowanie

Przyspieszenie komputera to proces wieloetapowy, wymagający zarówno optymalizacji systemowej, jak i ingerencji w hardware. Każda z powyższych metod może znacząco poprawić wydajność, jednak największe efekty osiąga się poprzez połączenie kilku z nich – szczególnie wymianę dysku HDD na SSD, optymalizację pamięci RAM oraz czyszczenie i konserwację sprzętu. Regularna dbałość o komputer pozwoli uniknąć spadków wydajności i przedłużyć jego żywotność.